دوره 3، شماره 1، 1402، صفحات 71 - 84

نویسندگان : محمد قهرمانی* ¹

چکیده :
رفتارها و واکنش انسان¬ها نسبت به مسائل اجتماعی تحت عوامل مختلفی می¬تواند در موضوعات یکسان، متفاوت باشد. در این بین، عامل شناخت و قوه ادراک فرد در نحوه برداشت و تفسیر اطلاعات پیرامونی تأثیر زیادی در رفتار او دارد. در جرم شناسی، نظریه هایی مبتنی بر علل¬سنجی بزه¬کاری درباره شناخت و تفکر مجرمان ارائه شده است که تصمیم گیری و نظام محاسباتی مجرمان را تحت تأثیر قرار می دهد. شناخت و ادراک به علت اینکه انگیزه مجرمان را سامان می دهد، می تواند دلیل و چرایی رفتار نیز باشد. در این دیدگاه، شناخت مانند رفتار از قابلیت یادگیری برخوردار است و به عنوان متغیر اصلی در تکوین جرم، با لحاظ عامل پویایی جرم شناسایی می گردد. شناخت نادرست و غیر واحد در میان شهروندان می تواند منجر به شکل گیری پیش فرض های شناختی مجرمانه گردد. پیش فرض های جنایی تحت تأثیر عوامل پویایی جرم از گذر اندیشه به فعل مجرمانه، رفتارهای بالقوه جنایی را به بالفعل می رسانند. پیش فرض ها، ساحت تفکر تحلیلی و عملکرد منطقی در واکنش به پدیده های اجتماعی را نفی می کنند. تکوین پیش فرض های شناختی ممکن است ناشی از اطلاعات دروغ و تحریف شده باشد یا غیر آن، که با چیدمان پیش زمینه ها در پس زمینه ها صورت می گیرد. پیش فرض ها، اطلاعات حصولی در فرایندهای ذهنی آرایش¬یافته ناشی از پیش زمینه ها هستند که بر تفسیر اطلاعات جدید تأثیرگذار بوده و بر آن متحمل می شوند. پیش فرض ها ممکن است باعث ایجاد نفرت، خشم و تعصب نسبت به موضوعات یا افراد خاص در مجرم بالقوه شده و حالت خطرناک وی را تشدید نمایند. مفهوم جهاد تبیین با تمرکز بر شناخت و قوه ادراک مخاطبین با ماهیت پیشگیرانه، درصدد جلوگیری از ادراک¬سازی کاذب و شکل گیری نظام محاسباتی نادرست در ذهن و تفسیر و برداشت نادرست از رویدادهاست. جایگاه مفهوم جهاد تبیین در سیاست جنایی، با توجه به روابط اجتماعی نوین می تواند با مشارکت جامعه، رویکردی هوشمندانه باشد. مفهوم جهاد تبیین با لحاظ ویژگی ها و صورت بندی های آن به روش مستدل و مستند سعی در متقاعدسازی و حل تعارضات شناختی دارد و در بازپروری مجرمان نیز می تواند ایفای نقش نماید.

کلمات کلیدی :
جرم، انحراف، جهاد تبیین، پیش‌فرض، شناخت، روابط نوین اجتماعی، فضای مجازی